تاریخچه سیگار بهمن از ابتدا تاکنون

سابقه تولید سیگار در ایران به 100 سال پیش باز می‌گردد که در نهایت سیگار خوبی به نام سیگار بهمن از آن متولد شد که در این مطلب قرار است تاریخچه کاملی در این باره برای شما منتشر کنیم، تاریخچه‌ای که نکات جذاب و جالبی در آن وجود دارد. یکی از جالب‌ترین نکات اینکه این سیگار یکی از بهترین سیگارها است که ضرر کمی داشته و کشورهای زیادی طالب آن هستند. با آوان مال همراه باشید.

سیگار بهمن چیست؟

کشت و زراعت توتون در ایران بیش از 300 سال قدمت دارد و استفاده از سیگار و قلیان در ایران، سابقه طولانی دارد. اگر مستقیم به سراغ روزی برویم که برندی به نام بهمن بوجود آمد، باید خاطرات بعد از انقلاب را ورق بزنید، اما اگر به دنبال ریشه و تمام اتفاقاتی که باعث بوجود آمدن این سیگار ایرانی شد، هستید باید به سال 1294 هجری شمسی برگردید.

در سال 1381 شرکت دخانیات ایران قرادادهایی را با سازمان های JTI و BAT بست که باعث ایجاد تغییراتی در نحوه ساخت، تولید و توضیع سیگار در ایران شد. در پی ورود و استفاده از فناوری‌هایی چون کشت فلو سیستم تنباکو و دیگر تجهیزات ساخت و بسته‌بندی، کیفیت این سیگار افزایش قابل قبولی داشت.

تاریخچه سیگار بهمن قبل از انقلاب

اولین اقدامی که در جهت رسیدگی به امور دخانیات ایران صورت گرفت، مربوط به سال 1294 شمسی مصادف با 1915 میلادی است. طی برآورد های دولت وقت، سران و ورزای آن دوران متوجه شدند که حدود 250 الی 260 هزار تومان کالاهای مربوط به دخانیات از جمله توتون و تنباکو که، بخشی از آنها فراوری شده و بخش دیگر غیر فرآوری بودند وارد ایران می‌شود. اما مسئله اصلی چیز دیگری بود، مالیات و حق گمرک واردات توتون و تنباکو به ایران، با کالاهای دیگر یکسان بود، و این امر درصورتی انجام می‌شده است که خود ایران، سالانه 3 هزار تن تنباکو و توتون کشت می‌کرده است.

دولت وقت میرزا حسن خان مشیرالدوله طبق لایحه‌ای در خصوص افزایش مالیات واردات دخانیات، خواسته خود را به مجلس  اعلام کرد. سر انجام در تاریخ 6/7/ 1294  درخواست سی درصد مالیات برای واردات دخانیات تصویب شد. اما این تغییرات مدت زیادی پایدار نماندند، چرا که بار دیگر در سال 1303 شمسی مصادف با 1923 میلادی، دولت رضا خان برای ایجاد الگوهای جدید، اعتراضاتی به مجلس وارد شد.

ذکاءالملک فروغی، از مسئولان وقت دولت رضاشاه، لایحه‌ای را برای بررسی و تصویب به مجلس فرستاد. این لایحه حاوی مواردی از این قبیل بود، که مالیات دخانیات به صورت مستقیم از زارعان گرفته نشود. در عوض برای فروش هر نوع توتون و تنباکو، از فروشندگان مالیات گرفته شود.

• تنباکو منی 4 قران
• توتون چپق 1 تومن
• توتون سیگار منی 15 قران

این میزان مالیات های وضع شده فقط و فقط در خصوص دخانیات عرضه در بازار داخلی بودند و دخانیات صادراتی نیازی به پرداخت هزینه نداشتند. اما برای تأمین و ایجاد مماشات صادرات، مبلغی حدود مابه التفاوت حق گمرک و مالیات داخلی، برای کالای دخانیاتی صادراتی تعیین شد.

دور شدن از اهداف تعیین شده

اما این دوران خوش دیری نپایید در سال 1389 در پی تغییر مداوم مدیران شرکت و برنامه‌های راهبردی، تمامی امورات در راستای رشد و افزایش بهره‌وری، نابه‌سامانی به بار آورده و نتیجه بالعکس داشتند. چرا که در بین تمامی تغییرات و تاخت و تازه‌های انجام شده، افرادی غیر کارشناس و نابلد باعث افت کیفیت سیگارهای داخلی و درنتیجه عدم رضایت‌مندی مشتریان شدند.

با گذشت اندک زمانی، دوباره قاچاق سیگار شدت گرفت و نزول ارزش سهام داخلی بالا رفت. شرکت دخانیات تصمیم به عرضه کالاهای خود با قیمت بسیار پایین در مقیاس عمده گرفت. اما این راهکار نیز نتایج خوبی دربرنداشت، چرا که هیچ‌ قیمت پایینی جای کیفیت را نمی‌گیرد و این امر در زمینه دخانیات اثبات شده است. بگونه‌ای که امروزه کاربران زیادی بهای بیش‌تری می‌پردازند تا بهمن ساخت سوئیس را بخرند.

اقدام به خصوصی سازی

سر انجام در سال 1391 طی نشست و اجلاس‌های مختلف، تصمیم بر این شد که وزارت صنایع برای خصوصی سازی بخش عمده‌ای از شرکت دخانیات اقدام کند و تغییراتی در قوانین انحصار و منافات این کمپانی بوجود بیاورد. خصوصی سازی تنها یکی از اهداف این اجلاس‌ها بود. هدف دیگر افرایش قیمت بدون ریزش مشتری بود، که این امر نیازمند افرادی ماهر و آگاه در این زمینه است، که با توانایی خود طرح و برنامه‌های درخوری ارائه بدهند. متأسفانه این طرح نیز نتیجه چندان خوبی نداشت، چرا که با ورود افراد غیر ماهر در این زمینه، برنامه‌های چندان حرفه‌ای و قابل قبولی اجرا نشد. تورم بالای اقتصاد کشور نیز در اواخر سال 91 به این ناکارآمدی ها دامن زد.

هئیت وزیران در حوالی نیمه آخر سال نود و یک حدود 55 درصد سهام شرکت دخانیات ایران و سهام تعدادی از کمپانی‌های دولتی را به صندوق بازنشستگی فولاد واگذار کرد و در ادامه به وزارت رفاه و تامین اجتماعی منتقل شد. تمامی این حواشی با پایان سال نود و یک به آخر رسیدند و با شروع سال نود و دو، تولید و فروش دخانیات ایرانی الخصوص برند بهمن افزایش ارزنده‌ای در بازار پیدا کرد. اما بنا به دلایلی این شرکت دوبارع با افت قیمت و فروش روبه رو شد.

اما همه موارد ذکر شده و فراز و نشیب‌ها تنها، نشأت گرفته از شرکت دخانیات ایران نیست. چرا که مسئول رسیدگی و تنظیم صنعت دخانیات وابسته به وزارت صنایع، به عهده مرکز نظارت بر صنعت بوده و تمامی کنترل‌های شکل گرفته از وظایف این سازمان می‌باشد. این‌گونه که شرکت دخانیات، تنها وظیفه تولید و فروش سیگار را دارد.

قدم دوم دولت رضاشاه برای بهبود اوضاع دخانیات داخلی

دقیقا چهار سال بعد، یعنی سال 1307 شمسی، مصادف با 1927 میلادی، دولت مخبرالسلطنه برای بالابردن منافع دولت و افزایش کیفیت دخانیات، راهکارهایی به مجلس وقت ارائه داد. در زمان حکومت پهلوی، کیفیت دخانیات مصرفی نه ‌تنها برای عموم مردم، بلکه برای درباریان نیز اهمیت بالایی داشت. از این رو دولت مخبرالسلطنه، لایحه‌ای با مضمون انحصار دولتی دخانیات به مجلس ارائه داد.

صحبت‌های آنان برای جلب رضایت دولت و به تصویب رساندن خواسته خود اینگونه بود: نصرت‌الدوله فیروز وزیر مالیه در روز 13 دی ماه لایحه را به مجلس برد و خواستار انحصاری شدن صادرات و واردات، حمل و نقل، انبار و نگه‌داری دخانیات، کاغذ سیگار و…..شد. چرا که قدمت کشت توتون در ایران به 300 سال می‌رسید، اما هنوز هیچ کمپانی یا مکان رسمی برای تولید سیگار وجود نداشت. از این رو تجار به صورت غیر رسمی، توتون و تنباکو را از مزرعه داران خریداری کرده و در کارگاه‌های غیر منسجم و فرعی، توتون را در قالب‌های چون سیگارت، میخکی،خرچوب، چپق و…. بسته‌بندی کرده و به فروش می‌رسانند.

دولت نیز با توجه به منافع خود، این لایحه را به تصویب رساند. چرا که تجارت و معاملاتی که سود زیادی داشتند، همگی به انحصار دولت درمی‌آمدند و از مالیات و حق گمرک آنها برای پیشبرد اهداف دولت استفاده می‌شد. برای مثال، هزینه راه آهن احداث شده در ایران توسط رضاخان، از مالیات معاملات پرسود قند و شکر تأمین شده است.

ساخت سازمان انحصار دخانیات

با به تصویب رسیدن لایحه انحصار دخانیات در 29 اسفند سال 1307 ، دولت مخبرالسلطنه حدود 2 میلیون تومان برای ساخت موسسه انحصار دخانیات به عنوان بودجه مورد نیاز، به این مرکز واگذار کرد. مسئولیت‌های متتعدی بر عهده این سازمان قرار گرفت، که خطیرترین آنان به شرح زیر است:

• رفع نواقص و اشکالات در مالیات و گمرک دخانیات
• ایجاد بازار و افزایش فروش توتون و تنباکوی ایرانی در بازارهای خارجی
• افزایش کیفیت دخانیات در بازار مصرفی ایران
• افزایش صادرات و کاهش واردات دخانیات
• نگه‌داری و راه‌ اندازی ماشین‌آلات توتون‌بری كاغذبری، صحافي كاغذ سيگار و سيگارپيچی

دولت نیز اموراتی چون تنظیم و تغییر قیمت دخانیات با توجه به اوضاع کشور، به صورت سالانه را انجام می‌داد. دخانیات صادراتی بر اساس قوانین وضع شده از حق مالیات و گمرک معاف بودند. این امر در راستای نابودسازی مافیا و قاچاق دخانیات صورت گرفت، و هر فرد متهم به قاچاق دخانیات با قانون مرتكبان قاچاق روبه رو می‌شد.

تاریخچه سیگار بهمن پس از انقلاب

تقریباً از اوایل انحصاری شدن دخانیات تا اواخر حکومت پهلوی، اوضاع دخانیات کشور تغییرات خاصی نداشت. اما با وقوع انقلاب سال 1357 یک تغییر عظیم رخ داد. نام «بهمن» برای سیگار ایرانی انتخاب شد، دلیل این نام‌گذاری نیز وقوع انقلاب اسلامی در بهمن ماه بوده است. بعد از انقلاب حوادث و موارد زیادی در خصوص این سیگار بوجود آمد، که هرکدام باعث رشد یا سرکوب این سیگار ایرانی‌الاصل شد.

در اواخر دهه پنجاه شمسی و مصادف با دهه 1980 میلادی، شرکت دخانیات ایران، با شرکت REEMTSMA CIGARETTEN که از زیرمجموعه های آلمان غربی بود، قرارداد بست. در ابتدا سیگارهای واردتی با مهر ساخت ایران در بازار عرضه می‌شدند. در ادامه پس از انقلاب بسیاری از قوانین کشوری دچار تغییراتی شدند و بعضی از آنها به‌طور کل نابود یا جایگزین شدند.

ایران نیز پس از سیاسیت جایگزینی، اقدام به خرید کارخانه تولید سیگار در شهر رشت کرد. این کارخانه ظرفیت تولید 21 میلیارد نخ سیگار را در کیفیت بالا داشت و در سال 1373 کار خود را آغاز کرد. در ابتدای کار این کارخانه برای ساخت محصول خود، از خرمن سیگارت بهمن استفاده می‌کرد، اما با گذشت یک سال و حدوداً در سال 1374 با استفاده از توتون ایرانی سیگارهای اسانس دار تولید و روانه بازار کرد.

تلاش برای خصوصی سازی

همان‌طور که در سال 1307 تجارت دخانیات به انحصار دولت درآمد، تا سال 1374 نیز همان‌طور باقی ماند. اما در سال  هفتاد و چهار، تلاش‌هایی برای خصوصی سازی امر تولید دخانیات صورت گرفت، که به دلیل مشکلات و کمبودهای وقت، بی نتیجه ماند. در کوشش‌های خصوصی سازی حدود 14 استان شرکت داشتند، که اغلب به منظور برپایی کارخانه یا زمین‌های کشت توتون و تنباکو آمادگی خود را اعلام کرده بودند.

اما دولتی بودن تولید سیگار، آسیب های جبران ناپذیری را به این صنعت داخلی وارد کرد. چرا که با انحصار دولتی سیگار، این صنعت بسیاری از دستاوردهای خود را، مانند بازار خارجی قوی، کیفیت بالای محصول و…. را از دست داد، و ضرر و زیان بسیاری کرد. در دهه هشتاد و اوایل دهه نود نیز بحث‌های زیادی در خصوص، غیردولتی شدن صنعت سیگار در مجلس وجود داشت، که همگی آنها تا به امروز بی نتیجه مانده‌اند. این موارد همه آن چیزی که باید می‌دانستید نیست؛ چرا که مسائل بیش‌تری در این زمینه مانند قاچاق، اجازه واردات رسمی و…. وجود دارند، در ادامه به مسائل فوق خواهیم پرداخت.

انحصار دولتی و رواج قاچاق سیگار

با افت کیفیت و عدم رسیدگی‌‌ به امور دخانیات، قاچاق سیگار به کشور رواج یافت، و بازار مملو از سیگارهای قاچاق با برندهای مختلف شد، که بسیاری از آنها نشان امنیت، بارکد، هولوگرام و…. نداشتند. با افزایش این مسئله، نارضایتی‌های سازمان بهداشت ایران از دولت و صنایع وابسته به دخانیات آغاز شد. اوج شدت قاچاق سیگار به ایران، در اواخر دهه هفتاد و اوایل دهه هشتاد بود که دولت و مردم را بهت زده کرد.

شرکت ملی دخانیات ناتوانی خود را در جهت پاسخگویی نیاز بازار داخلی اعلام کرد. در نتیجه دولت به چند شرکت غیر دولتی، اجازه واردات سیگار را داد، تا قاچاق سیگار کاهش پیدا کند. چرا که قاچاق سیگار به دلیل افت کیفیت بهمن و تولید کم آن بود. پس از آغاز واردات سیگار به ایران، برندی به نام PINE کل بازار مصرفی ایران را در دست خود گرفت. نه تنها به صدر جدول تغییر جای داد، بلکه الگوی مصرف سیگار یک کشور را عوض کرد. چرا که الگوی مصرف از سافت پک فول به هارد پک لایت تغییر کرد و در زمان کوتاهی کل کشور را در برگرفت.

یک مورد دیگر بود که تبدیل به حیله PINE و MAGNA شده بود، کاهش قیمت به روش دامپینگ و تبدیل بازار به دو دسته ارزان و فوق العاده ارزان، روش این دو شرکت بود. بگونه‌ای که حتی با وجود سیگارهای خارجی دیگر، بیش از 70 درصد بازار سیگار ارزان در دست PINE، و به طبع 60 درصد بازار سیگار فوق العاده ارزان در دست MAGNA بود. در فراز و نشیب این بازار شلوغ و تا حدودی ملتهب، تنها کمتر از 10 درصد بازار مصرفی مربوط به بهمن می‌شد.

ورود سیگار آمریکایی به ایران

شرکت فیلیپ موریس که یک کمپانی آمریکایی بود، با دیدن رواج سیگار خارجی در ایران، اقدام به واردات گسترده دخانیات به ایران کرد.  این شرکت تا مرحله پخش و بازاریابی موفق ‌بود، اما به علت روابط ناخوش مردم ایران با آمریکا، سیگارهای آمریکایی که نام‌هایی چون Marlboro و BOND داشتند، با فروش جالبی در بازار ایران رو به رو نشدند. در همین راستا، نمایندگی ها و فعالیت های وارداتی گسترده این شرکت در ایران، با شکست مواجه شد و حدوداً به کل از ایران خارج شد.

پس از آن نیز کره‌ای ها قصد تسخیر بازار را داشتند.  PALL MALL و GITANS دو نمونه از سیگارهای کره‌ای وارداتی به بازار بودند، که البته این برندها نیز فروش موفقی نداشتند. چرا که در سیگارهای خود از توتون ویرجینیا استفاده میکردند، درصورتی که این توتون اصلا با سلیقه ایرانی‌ها جور نبود.

همه این شکست‌های شرکت‌های کره‌ای و آمریکایی، باعث شدند برند PINE بیش از پیش محبوب تر شود و فروش دو چندانی داشته باشد. این محبوبیت و پرفروش بودن به قدری زیاد بود که برند PINE بدون هیچ‌گونه سیستم منسجم و رسمی، محصولات خود را با روش‌های قدیمی مانند تبلیغات محلی، هدیه اشانتیون و پایین نگه داشتن قیمت، قوی تر از قبل بازار را در دست گرفت.

واردات رسمی سیگار و کاهش قاچاق

در دهه هشتاد و حدودا سال 1380 دولت واردات سیگار را به‌طور گسترده آزاد کرد و این‌گونه توانست تا حدود زیادی قاچاق سیگار را کاهش دهد. این قانون در سال 1380 به تصویب رسید و طی اعلامیه های در سال 1382 دولت اعلام کرد، قاچاق سیگار از 38 میلیارد نخ به 12 میلیارد نخ رسیده است و التهاب بازار به میزان زیادی ازبین رفته است. در ابتدای سال هشتاد شمسی واردات تنها 575 میلیون نخ بود اما در پایان سال هشتاد و دو به 22 میلیارد نخ رسید.

متاسفانه همه چیز خوب پیش نرفت و این فقط، روی خوش ماجرا بود که سود زیادی برای دولت داشت، اما ضربه کاری و جدی به این سیگار وارد کرد. چرا که با رضایت‌مندی بازار داخلی، مدیران شرکت به تلاش خود ادامه ندادند و کیفیت و اعتبار آن روز به روز کاهش پیدا می‌کرد. این افت اعتبار پیامدهای ناراحت کننده بسیاری در پی داشت که به‌ طور چشم‌گیری دامن‌گیر اقتصاد کشور و مردم شد.

سیگار ایرانی‌الاصل بهمن، سوئیسی شد

بهمن همان دخانیاتی بود که ساخت آن از سال 1294 و در دولت وقت میرزا حسن خان مشیرالدوله شروع شد و در انقلاب نام بهمن را گرفت. اما با واردات سیگار خارجی و بی‌توجهی به کالای داخلی، روز به روز مشتریان خود را از دست داد. در گذشت زمان با از دست دادن مشتریان، هویت خود را نیز از دست داد. به طوری‌ که از ایرانی به سوئیسی تبدیل شد.

شرکت‌های سیگارسازی سوئیس همان سیگار ایرانی را با همان نام بهمن می‌سازند و با مهر ساخت سوئیس وارد بازار ایران می‌کنند. امروزه کشور سوئیس بزرگ‌ترین واردکننده سیگار به ایران است و حدود 70 درصد بازار ایران را در دست دارد. هنوز هم شرکت های دخانیات ایران در استان هایی چون تهران، گیلان، گلستان، آذربایجان غربی، اصفهان، کردستان و مازندران پا برجا هستند و این سیگار ایرانی را تولید می‌کنند، که قسمت بسیار پایینی در بازار دارند.

می‌توان گفت این محصول، ارزان‌ترین سیگار در ایران است. اما متأسفانه کیفیت بهمن ایرانی از بهمن سوئیسی پایین‌تر است، به همین دلیل مشتریان قیمت بیش‌تری را برای خرید بهمن سوئیسی پرداخت می‌کنند. در گذشته سیگار بهمن ایرانی، تنها سیگاری در جهان بود که از تنباکوی خالص ساخته می‌شد و طرفداران زیادی در سراسر دنیا داشت. به ‌طوری که بسیاری از ایرانیان مقیم خارج، سیگار خود را از ایران می‌خریدند و حتی به عنوان سوغات با خود می‌بردند. چرا که هیچ‌گونه اسانس و مواد دیگری نداشت و طعم و عطر توتون خالص را داشت.